Barometr stabilności otoczenia prawnego
w Polsce

(państwo o najbardziej stabilnym prawie = 1)

Polska ma obecnie najbardziej zmienne prawo ze wszystkich państw Unii Europejskiej. Jak wynika z obliczeń Grant Thornton, w latach 2012-2014 produkowała średnio w roku prawie 56-krotnie więcej przepisów niż Szwecja, 11-krotnie więcej niż Litwa i 2-krotnie więcej niż Węgry (szacunki dotyczą zarówno liczby jak i objętości tworzonych aktów prawnych - na podstawie tych dwóch czynników obliczony został specjalny wskaźnik zmienności prawa w krajach UE). Oznacza to, że w żadnym innym kraju unijnym rzeczywistość prawna dla obywateli i przedsiębiorców nie jest tak chwiejna i nieprzewidywalna jak w Polsce.

SEJMOWE PENDOLINO NADAL PĘDZI

Polskie prawo produkowane jest nie tylko w wyjątkowo dużej ilości, ale też bardzo szybko, co odbija się na jego jakości. W 2016 r. średni okres prac nad ustawą – licząc od wpłynięcia projektu do Sejmu do dnia podpisu Prezydenta RP – skurczył się do rekordowych 77 dni. Dla porównania, jeszcze rok wcześniej było to 122 dni, a w 2000 r. – 201 dni. W 2017 r., co prawda, okres ten nieco się wydłużył, do 106 dni, jednak nadal jest bardzo krótki na tle praktyki z poprzednich dekad. Może to oznaczać, że tworzeniu regulacji parlamentom towarzyszy pośpiech oraz że konsultacje i prace merytoryczne nad ustawami są niewystarczające.

40 PROC. USTAW BEZ PRAC W SEJMOWYCH KOMISJACH

Coraz częściej pomijanym etapem procesu legislacyjnego są prace komisji sejmowych. Obecnie bez tych prac powstaje już prawie połowa uchwalanych w Polsce ustaw.

Albo w ogóle nie trafiają one do komisji (tylko przekazywane są do następnego czytania w Sejmie), albo prace w komisji są błyskawiczne i zdawkowe, tzn. sprawozdanie z prac komisji tworzone jest tego samego dnia, którego projekt ustawy trafił pod jej obrady, co oznacza, że posłowie nie mieli czasu w pełni zapoznać się z istotą przedstawionych regulacji: ich skutkami prawnymi, kontekstem prawnym i biznesowym, skonsultować ich z ekspertami itp.

SENAT SPYCHA SIĘ NA MARGINES

Marginalizacji ulega pozycja Senatu, jako ciała weryfikującego prace Sejmu. Pod rosnącą polityczną presją, by przyspieszać proces legislacyjny, Senat coraz częściej nie zgłasza żadnych poprawek do projektów ustaw. W 2017 r. już 74 proc. ustaw weszło w życie bez jakichkolwiek poprawek izby wyższej parlamentu. W 2010 r. było to 42 proc., a już w 2005 r. zaledwie 30 proc.

Wynika to z coraz większego pośpiechu w procesie legislacyjnym, co zwiększa ryzyko błędów w przyjmowanych regulacjach i zwiększa prawdopodobieństwo, że przyjęte ustawy będą musiały być poprawiane kolejnymi aktami prawnymi.

Choć polska gospodarka od 25 lat oparta jest na wolnym rynku, to w praktyce zalew biurokratycznych regulacji, jest największy w historii. W PRL-u w życie wchodziło średnio po 668 stron nowych aktów prawnych rocznie. To zaledwie 3 proc. tego, ile przyjmowanych jest obecnie.

Nawet w 20-leciu międzywojennym, kiedy Polska po 123 latach odzyskiwała niepodległości, tworzyła nowy system prawny, gospodarczy i instytucjonalny oraz jednoczyła tereny trzech zaborów – nawet wtedy polskie państwo przyjmowało mniej nowego prawa niż obecnie. Średnio w całym 20-leciu międzywojennym powstawało 1681 stron aktów prawnych rocznie, czyli jedynie 7 proc. tego, ile powstaje ich teraz.