Barometr stabilności otoczenia prawnego
w Polsce

JAK WIELE AKTÓW PRAWNYCH WESZŁO W ŻYCIE W POSZCZEGÓLNYCH LATACH?

Liczba stron aktów prawnych, które weszły w życie w poszczególnych latach

JEST NADZIEJA NA PRZEŁOM

Ostatnie blisko trzy dekady to czas silnego rozrostu biurokracji w Polsce, czego wyrazem jest stale rosnąca produkcja przepisów prawa. Jeszcze w latach 90. przyjmowano rocznie po kilka tysięcy stron nowych ustaw i rozporządzeń, tymczasem w 2016 r. liczba ta wynosiła już 32 tys. Na szczęście, ostatni rok przyniósł wyhamowanie. W 2017 r. uchwalono 27 118 stron nowego prawa, co nadal było jednym z najwyższych poziomów, jednak po raz pierwszy od lat odnotowano spadek – o 15% niż rok do roku.

Co więcej, początek 2018 r. również przyniósł optymistyczne wnioski. W I połowie roku uchwalono 8727 stron ustaw i rozporządzeń, czyli aż o 50 proc. mniej, niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Jeśli ta dynamika utrzyma się też w drugiej połowie roku, w 2018 r. w życie wejdzie 13,6 tys. stron aktów prawnych, co byłoby najniższym wynikiem od 2008 r.

Dowiedz się więcej o badaniu

Firmy w kagańcu regulacji

POLSKA LIDEREM UNII EUROPEJSKIEJ W PRODUKCJI PRAWA

Wskaźnik zmienności prawa w ue
(państwo o najbardziej stabilnym prawie = 1)

Polska ma obecnie najbardziej zmienne prawo ze wszystkich państw Unii Europejskiej. Jak wynika z obliczeń Grant Thornton, w latach 2012-2014 produkowała średnio w roku prawie 56-krotnie więcej przepisów niż Szwecja, 11-krotnie więcej niż Litwa i 2-krotnie więcej niż Węgry (szacunki dotyczą zarówno liczby jak i objętości tworzonych aktów prawnych - na podstawie tych dwóch czynników obliczony został specjalny wskaźnik zmienności prawa w krajach UE). Oznacza to, że w żadnym innym kraju unijnym rzeczywistość prawna dla obywateli i przedsiębiorców nie jest tak chwiejna i nieprzewidywalna jak w Polsce.
Średni okres prac nad ustawą (od wpłynięcia do Sejmu do podpisu Prezydenta RP; w dniach)
SEJMOWE PENDOLINO NADAL PĘDZI

Polskie prawo produkowane jest nie tylko w wyjątkowo dużej ilości, ale też bardzo szybko, co odbija się na jego jakości. W 2016 r. średni okres prac nad ustawą – licząc od wpłynięcia projektu do Sejmu do dnia podpisu Prezydenta RP – skurczył się do rekordowych 77 dni. Dla porównania, jeszcze rok wcześniej było to 122 dni, a w 2000 r. – 201 dni. W 2017 r., co prawda, okres ten nieco się wydłużył, do 106 dni, jednak nadal jest bardzo krótki na tle praktyki z poprzednich dekad. Może to oznaczać, że tworzeniu regulacji parlamentom towarzyszy pośpiech oraz że konsultacje i prace merytoryczne nad ustawami są niewystarczające.
Odsetek uchwalonych ustaw pod względem prac w komisjach sejmowych
40 PROC. USTAW BEZ PRAC W SEJMOWYCH KOMISJACH

Coraz częściej pomijanym etapem procesu legislacyjnego są prace komisji sejmowych. Obecnie bez tych prac powstaje już prawie połowa uchwalanych w Polsce ustaw.

Albo w ogóle nie trafiają one do komisji (tylko przekazywane są do następnego czytania w Sejmie), albo prace w komisji są błyskawiczne i zdawkowe, tzn. sprawozdanie z prac komisji tworzone jest tego samego dnia, którego projekt ustawy trafił pod jej obrady, co oznacza, że posłowie nie mieli czasu w pełni zapoznać się z istotą przedstawionych regulacji: ich skutkami prawnymi, kontekstem prawnym i biznesowym, skonsultować ich z ekspertami itp.
Odsetek uchwalonych ustaw, do których Senat nie zgłosił poprawek (w proc.)
SENAT SPYCHA SIĘ NA MARGINES

Marginalizacji ulega pozycja Senatu, jako ciała weryfikującego prace Sejmu. Pod rosnącą polityczną presją, by przyspieszać proces legislacyjny, Senat coraz częściej nie zgłasza żadnych poprawek do projektów ustaw. W 2017 r. już 74 proc. ustaw weszło w życie bez jakichkolwiek poprawek izby wyższej parlamentu. W 2010 r. było to 42 proc., a już w 2005 r. zaledwie 30 proc.

Wynika to z coraz większego pośpiechu w procesie legislacyjnym, co zwiększa ryzyko błędów w przyjmowanych regulacjach i zwiększa prawdopodobieństwo, że przyjęte ustawy będą musiały być poprawiane kolejnymi aktami prawnymi.
Liczba stron aktów prawnych przyjmowanych w poszczególnych latach – od 1918 r.
Choć polska gospodarka od 25 lat oparta jest na wolnym rynku, to w praktyce zalew biurokratycznych regulacji, jest największy w historii. W PRL-u w życie wchodziło średnio po 668 stron nowych aktów prawnych rocznie. To zaledwie 3 proc. tego, ile przyjmowanych jest obecnie.

Nawet w 20-leciu międzywojennym, kiedy Polska po 123 latach odzyskiwała niepodległości, tworzyła nowy system prawny, gospodarczy i instytucjonalny oraz jednoczyła tereny trzech zaborów – nawet wtedy polskie państwo przyjmowało mniej nowego prawa niż obecnie. Średnio w całym 20-leciu międzywojennym powstawało 1681 stron aktów prawnych rocznie, czyli jedynie 7 proc. tego, ile powstaje ich teraz.

Komentarz

Gospodarka potrzebuje stabilnego prawa

To już czwarty rok, w którym – w ramach projektu „Barometr stabilności otoczenia prawnego w polskiej gospodarce” – monitorujemy skalę produkcji prawa w Polsce. Dotychczasowe trzy edycje naszych rocznych raportów nie przynosiły dobrych wiadomości. Za każdym razem ze smutkiem donosiliśmy w nich, że produkcja prawa w Polsce rośnie w zastraszającym tempie i bijemy kolejne historyczne rekordy w liczbie stron maszynopisu nowych aktów prawnych, licząc przynajmniej od 1918 r.

Na szczęście, tegoroczna edycja w pewnym stopniu odbiega od poprzednich. W 2017 r. legislacyjna gorączka nieco osłabła – przyjęto o 15 proc. mniej stron nowych przepisów niż rok wcześniej i końcu nie musimy ogłaszać, że pobity został kolejny, niechlubny rekord. Co więcej w pierwszej połowie 2018 r. ten pozytywny trend wyhamowywania produkcji prawa jeszcze przybrał na sile, co pozwala mieć nadzieję, że okres największej burzy legislacyjnej mamy za sobą.

Czy jednak mamy powody do zadowolenia? Absolutnie nie. Skala produkcji prawa w Polsce nadal jest ogromna. Gdyby ktoś chciał czytać wszystkie przyjmowane w 2017 r. ustawy i rozporządzenia, musiałby na poświęcić prawie cztery godziny każdego dnia roboczego. A gdyby chciał czytać te akty prawne razem z zawartymi w nich odniesieniami do innych aktów prawnych, powinien robić to (bez przerw na spanie czy jedzenie) przez… 62 lata. Czyli nadal polski przedsiębiorca czy obywatel fizycznie nie jest w stanie zapoznać się z całym wchodzącym w życie aktem prawnym. Ponadto, skala zmienności prawa jest tak duża, a tempo prac nad przepisami tak zawrotne, że jakość tworzony w ten sposób regulacji jest niska, a to utrudnia jego stosowanie i rodzi bariery dla rozwoju gospodarki.

o badaniu

Na bieżąco monitorujemy
skalę zmienności prawa w Polsce

„Barometr stabilności otoczenia prawnego w Polsce” to projekt prowadzony przez firmę Grant Thornton, w ramach którego monitorujemy skalę zmienności systemu prawnego w Polsce.

Sprawdzamy, jak mocno zmieniają się krajowe przepisy, zwłaszcza te, które regulują prowadzenie obrotu gospodarczego, oraz jak bardzo utrudnia to życie przedsiębiorcom i konsumentom.

Szczegółowo liczymy wchodzące w życie akty prawne i pokazujemy, jakich obszarów przede wszystkim dotyczą te zmiany. Dane aktualizujemy co kwartał, a co roku publikujemy szczegółowy raport pokazujący wyniki naszych badań.

Pełen raport dostępny jest w oknie obok. Zapraszamy do lektury.

Ostatnie zmiany: w prawie podatkowym

28.06.2018

Warto przygotować się do skorzystania z ulgi badawczo-rozwojowej

Zmiany dotyczące ulgi badawczo-rozwojowej, które weszły w życie z dniem 1 stycznia 2018 r., sprawiły, że skorzystanie z niej jest dużo bardziej opłacalne niż w poprzednich latach.

27.06.2018

Potwierdzony wywóz z terytorium kraju to za mało dla zastosowania stawki 0%?

Organy podatkowe kwestionują prawo do zastosowania stawki 0% z tyłu dostaw towarów w związku z realizacją eksportu, mimo iż dostawca posiada jednoznaczne dowody, że towar opuścił terytorium kraju.

25.06.2018

Fiskus coraz rzadziej interpretuje przepisy

W 2017 r. 7,5 tys. razy Krajowa Informacja Skarbowa odmówiła podatnikom wydania interpretacji indywidualnej. Na 10 pozytywnych dla podatnika rozstrzygnięć przypadają już 4 odmowy.

Zobacz wszystkie wiadomości →