Barometr stabilności otoczenia prawnego
w Polsce

(państwo o najbardziej stabilnym prawie = 1)

Polska ma obecnie najbardziej zmienne prawo ze wszystkich państw Unii Europejskiej. Jak wynika z obliczeń Grant Thornton, w latach 2012-2014 produkowała średnio w roku prawie 56-krotnie więcej przepisów niż Szwecja, 11-krotnie więcej niż Litwa i 2-krotnie więcej niż Węgry (szacunki dotyczą zarówno liczby jak i objętości tworzonych aktów prawnych - na podstawie tych dwóch czynników obliczony został specjalny wskaźnik zmienności prawa w krajach UE). Oznacza to, że w żadnym innym kraju unijnym rzeczywistość prawna dla obywateli i przedsiębiorców nie jest tak chwiejna i nieprzewidywalna jak w Polsce.

SEJMOWE PENDOLINO NADAL PĘDZI

Polskie prawo produkowane jest nie tylko w wyjątkowo dużej ilości, ale też bardzo szybko, co odbija się na jego jakości. W 2018 r. średni okres prac nad ustawą – licząc od wpłynięcia projektu do Sejmu do dnia podpisu Prezydenta RP – wyniósł 99 dni, co jest jednym z najniższych wyników w historii. Jest to o 7 dni mniej, niż w 2017 r. Dla porównania, jeszcze w 2015 r. było to 122 dni, a w 2000 r. – 201 dni. Może to oznaczać, że tworzeniu regulacji parlamentom towarzyszy pośpiech oraz że konsultacje i prace merytoryczne nad ustawami są niewystarczające.

SENAT SPYCHA SIĘ NA MARGINES

Marginalizacji ulega pozycja Senatu, jako ciała weryfikującego prace Sejmu. Pod rosnącą polityczną presją, by przyspieszać proces legislacyjny, Senat coraz częściej nie zgłasza żadnych poprawek do projektów ustaw. W 2018 r. już 79 proc. ustaw weszło w życie bez jakichkolwiek poprawek izby wyższej parlamentu. W 2010 r. było to 42 proc., a już w 2005 r. zaledwie 30 proc.

Wynika to z coraz większego pośpiechu w procesie legislacyjnym, co zwiększa ryzyko błędów w przyjmowanych regulacjach i zwiększa prawdopodobieństwo, że przyjęte ustawy będą musiały być poprawiane kolejnymi aktami prawnymi.

Choć polska gospodarka od 25 lat oparta jest na wolnym rynku, to w praktyce zalew biurokratycznych regulacji, jest największy w historii. W PRL-u w życie wchodziło średnio po 668 stron nowych aktów prawnych rocznie. To zaledwie 3 proc. tego, ile przyjmowanych jest obecnie.

Nawet w 20-leciu międzywojennym, kiedy Polska po 123 latach odzyskiwała niepodległości, tworzyła nowy system prawny, gospodarczy i instytucjonalny oraz jednoczyła tereny trzech zaborów – nawet wtedy polskie państwo przyjmowało mniej nowego prawa niż obecnie. Średnio w całym 20-leciu międzywojennym powstawało 1681 stron aktów prawnych rocznie, czyli jedynie 7 proc. tego, ile powstaje ich teraz.

Choć ogólna produkcja prawa w Polsce w 2018 r. zmalała, to zdecydowanie nie można tego powiedzieć o legislacji dotyczącej podatków.

Rok 2018, a właściwie samo jego drugie półrocze (pierwsze ustawy uchwalono dopiero w czerwcu), przyniosło wiele istotnych zmian w przepisach podatkowych. Łącznie uchwalone przez Sejm ustawy dotyczące podatków wyniosły 362 strony, co jest najwyższym wynikiem od 2004 r., kiedy wchodziła w życie cała nowa ustawa o VAT. Nic więc dziwnego, że rekordu z 2004 r. nie udało się przełamać, skoro w 2018 r. nie została uchwalona żadna nowa ustawa podatkowa, a wprowadzane były jedynie nowelizacje.