Co z pieniędzmi z OFE po przejściu na emeryturę – co warto wiedzieć?

Historia i mechanizm funkcjonowania OFE oraz zmiany po reformie

Początki Otwartych Funduszy Emerytalnych w Polsce

Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE) zostały wprowadzone w ramach reformy systemu emerytalnego w Polsce w 1999 roku. Była to część tzw. trójfilarowego systemu emerytalnego, który miał na celu unowocześnienie i ustabilizowanie finansów publicznych w perspektywie demograficznych zmian. Pierwszy filar obejmował państwowy ZUS, drugi – właśnie OFE, czyli fundusze prywatne, a trzeci – indywidualne formy oszczędzania, jak IKE czy IKZE.

OFE miały za zadanie inwestować część składek emerytalnych obywateli w różne instrumenty finansowe, w tym akcje spółek giełdowych oraz obligacje skarbowe. Założenie było proste: inwestowanie na rynkach kapitałowych pozwoli zwiększyć wartość środków, które po przejściu na emeryturę będą wypłacane w formie dodatkowego świadczenia. Przez wiele lat część składki emerytalnej (7,3%, później 2,92%) była przekazywana bezpośrednio do wybranego funduszu OFE.

Reforma emerytalna z 2014 roku – przełom w systemie

W 2014 roku nastąpiła poważna zmiana w funkcjonowaniu OFE, określana często mianem „nacjonalizacji części środków”. Rząd zdecydował, że:

• 51,5% zgromadzonych aktywów w OFE zostało przeniesione do ZUS, głównie w formie obligacji skarbowych,
• zniesiono obowiązek przekazywania składki do OFE – obywatele mogli samodzielnie zadecydować, czy chcą pozostać w funduszu, czy też całość środków przekazywać do ZUS,
• wprowadzono tzw. suwak bezpieczeństwa, czyli mechanizm, który automatycznie przenosi środki z OFE do ZUS na 10 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego.

Zgodnie z tą zasadą, każda osoba będąca członkiem OFE, która zbliża się do wieku emerytalnego, ma co miesiąc przenoszoną część środków z OFE na subkonto w ZUS. Działa to automatycznie i ma na celu ograniczenie ryzyka związanego z wahaniami rynku tuż przed emeryturą.

Co dzieje się z pieniędzmi w trakcie działania „suwaka bezpieczeństwa”?

Od momentu rozpoczęcia 10-letniego okresu „suwaka”, co miesiąc niewielka część środków zgromadzonych w OFE jest przekazywana do ZUS. W praktyce oznacza to, że:

• środki są stopniowo „zdejmowane” z OFE i trafiają na subkonto ZUS,
• subkonto jest indeksowane – jego wartość rośnie zgodnie z mechanizmem waloryzacyjnym stosowanym przez ZUS,
• po zakończeniu 10-letniego okresu, wszystkie pieniądze znajdują się już w ZUS, a OFE nie pełni już roli emerytalnej dla danej osoby.

Warto podkreślić, że suwak działa automatycznie – nie trzeba składać żadnych wniosków ani podejmować decyzji, wszystko dzieje się z urzędu.

Czy pieniądze w OFE fizycznie istnieją?

To pytanie często zadają osoby, które przez lata widziały rosnące salda na kontach OFE. W rzeczywistości środki zgromadzone w OFE są inwestowane w instrumenty finansowe, takie jak:

• akcje spółek notowanych na GPW,
• obligacje skarbowe,
• inne instrumenty rynku kapitałowego.

Nie są to pieniądze w gotówce, które leżą na koncie – to aktywa finansowe, które mają zmienną wartość rynkową. Dlatego też w okresach kryzysów giełdowych wartość OFE mogła spadać, co budziło niepokój społeczeństwa.

Gdy środki trafiają do ZUS w ramach „suwaka”, są przeliczane na zapisy na subkoncie emerytalnym, które również podlegają waloryzacji – ale już według zasad ustalonych przez państwo, niezależnie od giełdowych wahań.

Decyzja o pozostaniu w OFE czy pełnym przejściu do ZUS

Po 2014 roku każdy obywatel mógł zdecydować, czy chce nadal być członkiem OFE. W przypadku braku decyzji automatycznie przekierowywano całość składek emerytalnych do ZUS. Osoby, które złożyły deklarację o pozostaniu w OFE, miały nadal część składki (2,92%) kierowaną do funduszu, przy czym wciąż obowiązywał „suwak bezpieczeństwa”.

Dziś coraz mniej osób aktywnie uczestniczy w OFE – system ten ulega wygaszaniu, a kolejne reformy mogą go całkowicie zlikwidować. Niemniej jednak, dla milionów Polaków pytanie „co z pieniędzmi z OFE po przejściu na emeryturę?” wciąż pozostaje aktualne – ponieważ od tego zależy wysokość ich przyszłych świadczeń.

W kolejnej części omówimy dokładnie, jak wygląda przejście środków z OFE do ZUS w momencie uzyskania prawa do emerytury, i co to oznacza w praktyce dla każdego ubezpieczonego.

Co się dzieje z pieniędzmi z OFE po przejściu na emeryturę?

Brak jednorazowej wypłaty – świadczenie w ramach emerytury z ZUS

Jedno z najczęściej zadawanych pytań dotyczy tego, czy po osiągnięciu wieku emerytalnego można wypłacić całość zgromadzonych środków z OFE. Odpowiedź jest jednoznaczna: nie można. Po reformach i wprowadzeniu mechanizmu „suwaka bezpieczeństwa”, środki z OFE są traktowane jako część emerytury państwowej, a nie odrębne oszczędności. W momencie osiągnięcia wieku emerytalnego, wszystkie środki z OFE, które zostały już przeniesione do ZUS, zasilają Twoje subkonto emerytalne.

Na podstawie danych zgromadzonych w ZUS – zarówno z konta głównego (I filar), jak i subkonta (część II filaru, czyli OFE) – wyliczana jest łączna wysokość Twojej miesięcznej emerytury. W efekcie:

• nie ma możliwości samodzielnego dysponowania środkami z OFE po przejściu na emeryturę,
• pieniądze z OFE nie są wypłacane oddzielnie, tylko jako część świadczenia z ZUS,
• nie można zażądać ich przelania na konto bankowe w całości.

Z punktu widzenia emeryta oznacza to, że środki te „znikają” jako osobna wartość i są wchłonięte przez system państwowy, który przelicza je na dożywotnią emeryturę.

Jak środki z OFE wpływają na wysokość emerytury?

Choć nie widzimy pieniędzy z OFE jako oddzielnego składnika emerytury, mają one konkretny wpływ na jej wysokość. ZUS dokonuje obliczeń uwzględniając:

• sumę środków zgromadzonych na koncie i subkoncie,
• średnie dalsze trwanie życia dla osób w danym wieku (publikowane przez GUS),
• moment przejścia na emeryturę (wiek i dokładna data złożenia wniosku).

Dzięki temu środki z OFE powiększają podstawę obliczenia emerytury – ale tylko jako matematyczna wartość w systemie ZUS. Im więcej zgromadziłeś w OFE i im później przechodzisz na emeryturę, tym wyższe miesięczne świadczenie możesz otrzymać.

Co się dzieje z pieniędzmi, które nie zostały przeniesione do ZUS przed emeryturą?

Zdarza się, że osoba przechodząca na emeryturę nie zdążyła w pełni wykorzystać 10-letniego mechanizmu „suwaka” i część jej środków nadal znajduje się w OFE. W takim przypadku:

• reszta środków jest przenoszona do ZUS jednorazowo, tuż przed obliczeniem emerytury,
• nie wymaga to żadnych działań ze strony emeryta – odbywa się automatycznie,
• kwota ta również trafia na subkonto i jest uwzględniona w wyliczeniu świadczenia.

W ten sposób całe saldo z OFE, niezależnie od tego, czy zostało już wcześniej przeniesione, zostaje w pełni wykorzystane do wyliczenia emerytury i w całości znajduje się pod kontrolą ZUS.

Co z osobami, które zmarły przed przejściem na emeryturę?

Jeśli uczestnik OFE zmarł przed osiągnięciem wieku emerytalnego, a jego środki znajdowały się jeszcze w funduszu, możliwe jest dziedziczenie tych środków – ale o tym więcej w kolejnej części artykułu. Natomiast jeśli osoba zmarła po przejściu na emeryturę, środki z OFE zostały już przeniesione do ZUS i są częścią systemu emerytalnego – w tym wypadku nie podlegają dziedziczeniu, podobnie jak większość świadczeń z ZUS.

Czy warto było zostać w OFE?

Dla wielu osób decyzja o pozostaniu w OFE wydawała się słuszna – fundusze mogły inwestować środki w sposób bardziej zyskowny niż indeksacja w ZUS. Jednak w praktyce, wobec obowiązkowego mechanizmu „suwaka” oraz braku możliwości wypłaty tych środków po przejściu na emeryturę, różnice między OFE a ZUS praktycznie się zatarły. Dziś nie ma realnej przewagi pozostania w OFE, skoro i tak:

• środki trafiają do ZUS,
• nie można ich wypłacić w formie jednorazowej,
• nie są odrębnie dziedziczone po śmierci emeryta.

Dla osób przechodzących na emeryturę po 2025 roku najważniejsze pozostaje zrozumienie, że całe ich zgromadzone środki (zarówno z ZUS, jak i z OFE) będą przekute na jedno świadczenie wypłacane co miesiąc. W kolejnej części przyjrzymy się dokładnie, czy i kiedy można mówić o dziedziczeniu pieniędzy z OFE, oraz jak zabezpieczyć swoich bliskich jeszcze przed przejściem na emeryturę.

Dziedziczenie środków z OFE i zabezpieczenie bliskich

Czy pieniądze z OFE można dziedziczyć?

To jedno z najczęściej zadawanych pytań, zwłaszcza przez osoby, które przez lata systematycznie odkładały składki w OFE i nie wiedzą, co stanie się z nimi po ich śmierci. Odpowiedź zależy od momentu śmierci uczestnika OFE oraz tego, czy środki zdążyły zostać przeniesione do ZUS.

Jeśli członek OFE zmarł przed przejściem na emeryturę, czyli zanim zakończył się proces przenoszenia środków do ZUS (czyli przed zakończeniem „suwaka”), pieniądze te są dziedziczone. W takim przypadku:

• środki zgromadzone w OFE mogą zostać wypłacone osobie uposażonej lub spadkobiercom,
• środki zgromadzone na subkoncie w ZUS również mogą podlegać podziałowi, ale wyłącznie w ramach ściśle określonych procedur.

Natomiast jeśli śmierć nastąpiła po osiągnięciu wieku emerytalnego i przejściu na świadczenie, środki z OFE zostały już przeniesione do ZUS i włączone do ogólnego mechanizmu emerytalnego. Wówczas nie ma już możliwości ich dziedziczenia – podobnie jak nie dziedziczy się samej emerytury wypłacanej przez ZUS.

Jak wygląda procedura dziedziczenia środków z OFE?

Jeśli osoba ubezpieczona zmarła, a jej środki w OFE nadal istnieją, należy:

1. Zgłosić zgon do funduszu emerytalnego, w którym zmarły był zarejestrowany.
2. Sprawdzić, czy była wskazana osoba uposażona – w takim przypadku środki są wypłacane jej, z pominięciem postępowania spadkowego.
3. Jeśli nie ma osoby uposażonej, środki wchodzą do masy spadkowej i dziedziczone są na zasadach ogólnych.

Dodatkowo, ZUS może rozdzielić środki zgromadzone na subkoncie zmarłego na rzecz:

• współmałżonka, który posiada również subkonto – środki są wtedy dopisywane,
• spadkobierców ustawowych lub testamentowych, w zależności od sytuacji.

Cała procedura może wymagać przedstawienia aktu zgonu, aktu małżeństwa, postanowienia o nabyciu spadku, a czasem również wniosku o podział środków. Warto wcześniej skontaktować się z OFE i ZUS w celu uzyskania pełnej listy dokumentów.

Jak zabezpieczyć bliskich – wskazanie osoby uposażonej

Każdy uczestnik OFE może (a nawet powinien) wskazać tzw. osobę uposażoną, czyli konkretną osobę (lub osoby), które mają otrzymać zgromadzone środki w przypadku jego śmierci. To bardzo ważne, ponieważ:

• przyspiesza procedurę wypłaty,
• pozwala uniknąć postępowania spadkowego,
• daje większą kontrolę nad tym, kto odziedziczy pieniądze.

Wskazanie osoby uposażonej można zmienić w każdej chwili – wystarczy złożyć odpowiedni wniosek w swoim funduszu emerytalnym. Można też wskazać kilku uposażonych i przypisać im odpowiednie udziały procentowe (np. 70% dla żony, 30% dla syna).

Nieco bardziej skomplikowana jest sytuacja z subkontem ZUS – nie można tam wskazać uposażonych, ale środki mogą być podzielone na wniosek uprawnionych spadkobierców, co opiera się na przepisach ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Dziedziczenie środków z OFE w kontekście rozwodu i nowych związków

Sytuacje życiowe bywają skomplikowane. Często dochodzi do rozwodu lub ponownego małżeństwa, a członek OFE zapomina zaktualizować dane osoby uposażonej. W efekcie, po jego śmierci środki trafiają do byłego małżonka – jeśli nie dokonano zmiany.

Dlatego warto raz na kilka lat sprawdzać, kogo wskazaliśmy jako osobę uposażoną, szczególnie po ważnych wydarzeniach życiowych. Większość OFE umożliwia to obecnie także online – poprzez konto klienta lub kontakt z infolinią.

Czy warto interesować się OFE po przejściu na emeryturę?

Choć po przejściu na emeryturę środki z OFE trafiają do ZUS i nie są już dziedziczone, warto pamiętać, że:

• wcześniejsze decyzje o wskazaniu osoby uposażonej mogą zabezpieczyć bliskich,
• nadal można monitorować wartość subkonta w PUE ZUS,
• a środki z OFE mają realny wpływ na wysokość emerytury, nawet jeśli formalnie już ich nie widać.

Dla osób zbliżających się do wieku emerytalnego kluczowe jest też upewnienie się, że mechanizm „suwaka” działa, a środki są systematycznie przenoszone. W razie wątpliwości warto skonsultować się z funduszem lub ZUS-em i upewnić się, że pieniądze są bezpieczne i odpowiednio zaksięgowane.

Tym samym, nawet jeśli nie mamy dostępu do pieniędzy z OFE w formie gotówki, mają one konkretne znaczenie – zarówno dla wysokości emerytury, jak i ewentualnego wsparcia finansowego dla bliskich w przypadku naszej śmierci.

FAQ co z pieniędzmi z OFE po przejściu na emeryturę

Co się dzieje z pieniędzmi z OFE po przejściu na emeryturę?

Pieniądze zgromadzone w OFE są stopniowo przenoszone na subkonto w ZUS, a po przejściu na emeryturę zasilają wysokość comiesięcznego świadczenia. Nie są wypłacane jednorazowo.

Czy mogę wypłacić całą kwotę zgromadzoną w OFE po przejściu na emeryturę?

Nie. Zgodnie z obowiązującymi przepisami środki z OFE nie są wypłacane w formie jednorazowej wypłaty – trafiają do ZUS i wpływają na wysokość Twojej emerytury.

Czy środki z OFE są dziedziczone po śmierci emeryta?

Tak, ale tylko część środków – w szczególności te zapisane na subkoncie w ZUS. Można również wskazać osobę uposażoną w OFE przed emeryturą.

Czy OFE wciąż działa, skoro środki trafiają do ZUS?

OFE nadal funkcjonuje, ale jego rola została znacznie ograniczona. Na 10 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego środki zaczynają być automatycznie przenoszone do ZUS.

Co zrobić, jeśli nie pamiętam, czy miałem konto w OFE?

Można to sprawdzić w PUE ZUS lub kontaktując się z dawnym funduszem emerytalnym. Informacje te można również uzyskać w Centralnym Rejestrze Członków OFE.