Zwolnienie z pracy na świadczeniu rehabilitacyjnym – co dalej?

Czym jest świadczenie rehabilitacyjne i kiedy przysługuje

Pojęcie świadczenia rehabilitacyjnego

Świadczenie rehabilitacyjne to specjalne świadczenie pieniężne, wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) osobom ubezpieczonym, które po wyczerpaniu zasiłku chorobowego nadal są niezdolne do pracy, ale istnieje realna szansa, że odzyskają zdolność do jej wykonywania po przeprowadzeniu odpowiedniego leczenia lub rehabilitacji. Jest to forma wsparcia dla pracowników, którzy w wyniku poważniejszej choroby czy wypadku nie są jeszcze gotowi do powrotu do pracy, ale też nie kwalifikują się na przykład do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, świadczenie rehabilitacyjne może zostać przyznane na maksymalny okres 12 miesięcy, czyli 360 dni. Jego celem jest umożliwienie powrotu do zdrowia i odzyskania sprawności zawodowej bez konieczności rezygnowania z zatrudnienia bądź wchodzenia w procedurę uzyskania renty.

Warunki uzyskania świadczenia rehabilitacyjnego

Aby otrzymać świadczenie rehabilitacyjne, należy spełnić określone warunki formalne i medyczne. Kluczowe przesłanki to:

• wyczerpanie prawa do zasiłku chorobowego, który co do zasady przysługuje przez 182 dni (lub 270 dni w przypadku gruźlicy lub ciąży),
• nadal trwająca niezdolność do pracy z przyczyn zdrowotnych,
• rokowania wskazujące na możliwość odzyskania zdolności do pracy po kontynuowaniu leczenia lub rehabilitacji.

W praktyce oznacza to, że osoba ubiegająca się o świadczenie nie może być całkowicie niezdolna do pracy w rozumieniu przepisów o rencie. Musi istnieć perspektywa poprawy stanu zdrowia, która pozwoli jej na powrót do zatrudnienia.

Wniosek o przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego składa się do ZUS, wraz z dokumentacją medyczną oraz wypełnionym formularzem ZNp-7. ZUS kieruje ubezpieczonego na badanie do lekarza orzecznika, który wydaje opinię w sprawie dalszej niezdolności do pracy i szans na jej odzyskanie. Na podstawie tej opinii zapada decyzja administracyjna.

Okres wypłaty i wysokość świadczenia

Świadczenie rehabilitacyjne może być przyznane na okres do 12 miesięcy, jednak nie jest ono udzielane jednorazowo na cały ten czas. W praktyce ZUS przyznaje świadczenie najczęściej na 3 miesiące, po czym następuje ponowna ocena stanu zdrowia i rokowań.

Wysokość świadczenia wynosi:

• 90% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przez pierwsze 90 dni jego pobierania,
• 75% podstawy wymiaru za pozostały okres,
• 100% podstawy, jeśli niezdolność do pracy przypada na okres ciąży.

Podstawę wymiaru stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym wystąpiła niezdolność do pracy. Jest to zatem świadczenie istotne z punktu widzenia zachowania płynności finansowej osoby chorej.

Sytuacja pracownika podczas pobierania świadczenia rehabilitacyjnego

Bardzo ważnym aspektem w kontekście dalszych losów zawodowych ubezpieczonego jest status osoby przebywającej na świadczeniu rehabilitacyjnym. Z formalnego punktu widzenia pracownik nadal pozostaje zatrudniony (chyba że pracodawca podejmie działania zmierzające do rozwiązania stosunku pracy – co omówione zostanie szerzej w kolejnej części).

Okres pobierania świadczenia rehabilitacyjnego nie jest czasem pracy, ale też nie jest okresem urlopu czy zwolnienia lekarskiego. Jest to czas, w którym osoba niezdolna do pracy znajduje się „między” statusem osoby aktywnej zawodowo a potencjalnym rencistą. W tym czasie nie wykonuje obowiązków zawodowych, ale również nie ma obowiązku świadczenia pracy ani dyspozycyjności wobec pracodawcy.

Warto zaznaczyć, że pracownik w trakcie pobierania świadczenia rehabilitacyjnego jest chroniony w ograniczonym zakresie, co prowadzi do ryzyk związanych z możliwością rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę. Z tego względu niezwykle istotna jest znajomość przepisów i mechanizmów prawnych chroniących interesy pracownika, które zostaną rozwinięte w dalszej części artykułu.

Zwolnienie z pracy w trakcie pobierania świadczenia rehabilitacyjnego

Czy pracodawca może rozwiązać umowę o pracę podczas świadczenia rehabilitacyjnego?

Choć wiele osób sądzi, że świadczenie rehabilitacyjne zapewnia pełną ochronę przed utratą pracy, prawda jest bardziej skomplikowana. Kodeks pracy w art. 53 dopuszcza możliwość rozwiązania umowy z pracownikiem, który jest długotrwale niezdolny do pracy – nawet jeśli ta niezdolność wynika z choroby i została potwierdzona decyzją ZUS przyznającą świadczenie rehabilitacyjne.

Zgodnie z przepisami, pracodawca może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia, jeśli:

• pracownik jest niezdolny do pracy z powodu choroby przez okres dłuższy niż 3 miesiące – w przypadku pracownika zatrudnionego u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
• pracownik jest niezdolny do pracy przez okres przekraczający łączny czas pobierania wynagrodzenia chorobowego, zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – w przypadku zatrudnienia dłuższego niż 6 miesięcy lub jeśli niezdolność do pracy powstała w wyniku wypadku przy pracy albo choroby zawodowej.

Oznacza to, że pracodawca nie ma obowiązku oczekiwania przez pełne 12 miesięcy świadczenia rehabilitacyjnego, zanim zdecyduje się na rozwiązanie stosunku pracy. Po upływie wskazanych okresów ochronnych, ma prawo podjąć decyzję o zwolnieniu pracownika z przyczyn leżących po stronie pracownika – ale bez jego winy.

Zastosowanie art. 53 Kodeksu pracy – rozwiązanie bez wypowiedzenia

Artykuł 53 Kodeksu pracy reguluje sytuacje, w których pracodawca może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia, gdy pracownik jest przez długi czas nieobecny z powodu choroby. W praktyce oznacza to:

• brak konieczności przeprowadzania klasycznej procedury wypowiedzenia (czyli nie trzeba zachowywać okresu wypowiedzenia),
• brak winy po stronie pracownika – nie jest to zwolnienie dyscyplinarne,
• konieczność udokumentowania długości absencji i podstaw jej przyczyn.

Zwolnienie na podstawie art. 53 nie jest „karą” – jest narzędziem organizacyjnym, z którego może skorzystać pracodawca, gdy przedłużająca się niezdolność pracownika do pracy wpływa na organizację zakładu pracy. Pracownik nie traci przez to prawa do dalszego pobierania świadczenia rehabilitacyjnego – zmienia się jednak jego status na rynku pracy.

Obowiązki pracodawcy przy rozwiązaniu umowy

Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z powodu długotrwałej niezdolności do pracy musi być przeprowadzone z zachowaniem określonych wymogów formalnych. Pracodawca musi:

• wskazać w dokumencie rozwiązującym umowę podstawę prawną – art. 53 § 1 pkt 1 lit. b Kodeksu pracy,
• podać przyczynę faktyczną – np. trwająca od określonej daty niezdolność do pracy, potwierdzona dokumentacją ZUS,
• doręczyć dokument rozwiązania umowy pracownikowi – z potwierdzeniem odbioru,
• rozliczyć się z pracownikiem – wydać świadectwo pracy, wypłacić ewentualne zaległe świadczenia, zgłosić wyrejestrowanie do ZUS.

Nie ma natomiast obowiązku wypłaty odprawy, ponieważ nie jest to zwolnienie grupowe ani indywidualne z przyczyn niedotyczących pracownika w rozumieniu ustawy o zwolnieniach grupowych.

Co dalej po zwolnieniu – kontynuacja świadczenia i prawa pracownika

Co niezwykle istotne, rozwiązanie umowy o pracę nie oznacza automatycznego zakończenia wypłaty świadczenia rehabilitacyjnego. Jeśli zostało ono wcześniej przyznane przez ZUS, jest ono wypłacane do końca wskazanego okresu, niezależnie od statusu zatrudnienia. W praktyce oznacza to, że pracownik – choć już nie zatrudniony – może nadal otrzymywać świadczenie przez kolejne miesiące.

Po rozwiązaniu umowy pracownik powinien:

• uzyskać świadectwo pracy – będzie potrzebne przy rejestracji w urzędzie pracy lub ubieganiu się o inne świadczenia,
• skontaktować się z ZUS, jeśli zajdą zmiany wpływające na wypłatę świadczenia (np. podjęcie pracy),
• rozważyć rejestrację w urzędzie pracy, co może otworzyć dostęp do zasiłku dla bezrobotnych lub programów aktywizacyjnych.

W razie braku poprawy stanu zdrowia można również rozważyć złożenie wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Wniosek taki można złożyć równolegle do dalszego korzystania ze świadczenia rehabilitacyjnego, jeśli stan zdrowia się nie poprawia.

Ryzyko dyskryminacji i naruszenia prawa

Zdarza się, że pracownicy zwalniani podczas świadczenia rehabilitacyjnego podejrzewają, że decyzja pracodawcy była nieuzasadniona lub miała charakter dyskryminacyjny. W takich przypadkach warto skonsultować się z prawnikiem i rozważyć:

• złożenie odwołania do sądu pracy – jeśli pracownik uważa, że zwolnienie było bezprawne,
• wystąpienie do inspekcji pracy – w przypadku naruszenia przepisów,
• analizę przesłanek ewentualnego mobbingu lub nierównego traktowania – jeśli rozwiązanie umowy poprzedzały inne działania naruszające prawa pracownika.

Należy jednak pamiętać, że samo skorzystanie przez pracodawcę z art. 53 nie jest naruszeniem prawa, jeśli zostało dokonane zgodnie z przepisami i przy zachowaniu odpowiednich okresów niezdolności do pracy.

Co dalej po utracie zatrudnienia – możliwe scenariusze i rekomendacje

Rejestracja w urzędzie pracy i dostęp do świadczeń

Po rozwiązaniu umowy o pracę w trakcie pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, wiele osób zastanawia się, jakie kroki należy podjąć, aby zabezpieczyć swoją sytuację życiową i zawodową. Pierwszym i najważniejszym działaniem powinna być rejestracja w powiatowym urzędzie pracy jako osoba bezrobotna – najlepiej w ciągu 7 dni od zakończenia zatrudnienia.

Rejestracja ta umożliwia:

• uzyskanie statusu osoby bezrobotnej, co otwiera dostęp do wielu form wsparcia,
• skorzystanie ze świadczeń zdrowotnych finansowanych przez NFZ – nawet jeśli nadal pobierane jest świadczenie rehabilitacyjne z ZUS,
• ubieganie się o zasiłek dla bezrobotnych, jeśli spełnione są warunki, np. odpowiedni staż pracy (co najmniej 365 dni w ciągu 18 miesięcy przed rejestracją),
• uczestnictwo w programach aktywizacyjnych – takich jak szkolenia, kursy zawodowe czy staże, które mogą pomóc w przebranżowieniu się lub powrocie na rynek pracy.

Ważne: osoba pobierająca świadczenie rehabilitacyjne nie otrzyma równolegle zasiłku dla bezrobotnych, ale może korzystać ze wsparcia urzędu pracy w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego i przyszłej aktywizacji.

Wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy

Jeśli stan zdrowia osoby zwolnionej nie poprawia się w wystarczającym stopniu, a istnieją przesłanki wskazujące na trwałą lub długotrwałą niezdolność do pracy, warto rozważyć złożenie wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Może to być alternatywa dla osób, które nie są w stanie wrócić na rynek pracy po zakończeniu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego.

Warunki uzyskania renty to:

• orzeczenie lekarza orzecznika ZUS potwierdzające całkowitą lub częściową niezdolność do pracy,
• spełnienie wymogu odpowiedniego stażu ubezpieczeniowego, uzależnionego od wieku ubezpieczonego,
• złożenie wniosku do ZUS wraz z dokumentacją medyczną, opisem przebiegu choroby i formularzem ZNp-7.

Jeżeli wniosek zostanie złożony jeszcze podczas trwania świadczenia rehabilitacyjnego, a orzeczenie potwierdzi trwałą niezdolność do pracy, ZUS może płynnie przekształcić prawo do świadczenia w rentę, bez przerwy w wypłacie świadczeń pieniężnych.

Dobrą praktyką jest złożenie wniosku z odpowiednim wyprzedzeniem, aby uniknąć sytuacji, w której kończy się świadczenie rehabilitacyjne, a renta nie została jeszcze przyznana. Pozwala to również zachować ciągłość ubezpieczenia i uniknąć przerwy w dochodach.

Powrót na rynek pracy – możliwości wsparcia i adaptacji

W przypadku poprawy stanu zdrowia i uzyskania orzeczenia o odzyskaniu zdolności do pracy, wiele osób pragnie wrócić na rynek pracy – choć często z ograniczoną wydolnością fizyczną lub psychiczną. Na szczęście polski system prawa przewiduje szereg form wsparcia umożliwiających stopniowy powrót do aktywności zawodowej.

Dostępne ścieżki to:

• zatrudnienie na otwartym rynku pracy – często w nowym zawodzie lub na stanowiskach o mniejszej intensywności fizycznej,
• praca w zakładach pracy chronionej, jeśli pracownik uzyskał orzeczenie o niepełnosprawności,
• wsparcie z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) – m.in. dofinansowanie kosztów zatrudnienia, refundacja kosztów wyposażenia stanowiska pracy czy pomoc w szkoleniu,
• urzędy pracy oferujące indywidualne programy aktywizacyjne – doradztwo zawodowe, pomoc psychologiczna, warsztaty motywacyjne,
• założenie działalności gospodarczej – możliwe przy wsparciu dotacyjnym z PUP lub PFRON.

Dodatkowym rozwiązaniem są elastyczne formy zatrudnienia, które mogą pomóc osobom powracającym do pracy po długotrwałej chorobie w dostosowaniu się do nowych realiów. Mowa tu o pracy zdalnej, pracy w niepełnym wymiarze czasu czy elastycznych grafikach.

Warto podkreślić, że powrót na rynek pracy po długiej przerwie wiąże się nie tylko z wyzwaniami fizycznymi, ale także emocjonalnymi. Osoby wracające do pracy po chorobie często zmagają się z obniżoną samooceną, stresem, a nawet wypaleniem. Dlatego też nieoceniona może okazać się pomoc psychologiczna i coaching zawodowy, dostępne m.in. w ramach projektów wspieranych przez fundusze unijne.

Ochrona przed wykluczeniem i strategie prawne

Utrata pracy podczas pobierania świadczenia rehabilitacyjnego nie musi oznaczać wykluczenia społecznego czy bezradności prawnej. Kluczową rolę odgrywa znajomość swoich praw, szybkie reagowanie i korzystanie z dostępnych instrumentów wsparcia.

Jeśli zachodzi podejrzenie, że zwolnienie nastąpiło z naruszeniem prawa – np. pominięto obowiązek konsultacji ze związkami zawodowymi, zastosowano niewłaściwą podstawę prawną lub doszło do dyskryminacji – możliwe jest:

• złożenie pozwu do sądu pracy o przywrócenie do pracy lub odszkodowanie,
• złożenie skargi do Państwowej Inspekcji Pracy,
• skorzystanie z bezpłatnej pomocy prawnej, dostępnej w wielu gminach i powiatach.

Nie można też zapominać o możliwości uzyskania pomocy od organizacji pozarządowych wspierających osoby chore, niepełnosprawne czy zagrożone wykluczeniem – zarówno w zakresie doradztwa, jak i aktywizacji zawodowej.

Reasumując, mimo że utrata zatrudnienia podczas świadczenia rehabilitacyjnego może wydawać się sytuacją bez wyjścia, istnieje szereg dostępnych dróg prawnych, socjalnych i zawodowych, które pozwalają zabezpieczyć podstawowe potrzeby i otworzyć się na nowe formy aktywności zawodowej. Warto działać świadomie, niezwłocznie i z pomocą doświadczonych instytucji oraz doradców.

FAQ zwolnienie z pracy na świadczeniu rehabilitacyjnym co dalej

Czy można zwolnić pracownika będącego na świadczeniu rehabilitacyjnym?

Tak, w określonych sytuacjach. Pracodawca może rozwiązać umowę na podstawie art. 53 Kodeksu pracy, jeśli niezdolność do pracy trwa dłużej niż wskazane w ustawie okresy ochronne.

Co należy zrobić po otrzymaniu wypowiedzenia na świadczeniu rehabilitacyjnym?

Po rozwiązaniu umowy warto zarejestrować się w urzędzie pracy i rozważyć złożenie wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy, jeśli stan zdrowia na to wskazuje.

Czy świadczenie rehabilitacyjne jest wypłacane po utracie pracy?

Tak, świadczenie rehabilitacyjne jest kontynuowane przez ZUS niezależnie od statusu zatrudnienia, jeśli zostało wcześniej przyznane.

Jakie świadczenia przysługują po ustaniu stosunku pracy?

Można ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych, rentę lub skorzystać z programów aktywizacyjnych, np. przez PFRON lub urzędy pracy.

Czy po świadczeniu rehabilitacyjnym można wrócić do pracy u innego pracodawcy?

Tak, po zakończeniu okresu świadczenia i uzyskaniu zdolności do pracy można podjąć zatrudnienie u nowego pracodawcy lub rozpocząć działalność gospodarczą.